ប្រភពរឿង
នៅក្នុងអារម្ភបទរឿងទុំទាវ ភិក្ខុសោមសរសេរថា៖
«នេះនឹងថ្លាថ្លែងតែងចារចង ល្បើងល្បងល្បែងល្បាយកាយកាព្យា តាំងតែពីដំណាលកាលមុនជា និទានយូរយារឃ្លាឃ្លាតឆ្ងាយ។ មិនទៀងល្អៀងល្អក់ឃ្លាឃ្លាត សង្វាតផ្ទៀងផ្ទាត់បទបរិយាយ យើងកែជាថ្មីដែនដីអាយ ស្រង់ស្រាយតទុកទៅមុខទៀត។»
សេចក្តីនេះមានន័យថា ភិក្ខុសោមមិនមែនជាអ្នកតែងរឿងទុំទាវទាំងស្រុងដោយខ្លួនឯងទេ។ តាមពិតរឿងនេះមានដំណាលតៗគ្នា តាមបែបជារឿងព្រេង តាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ។ ក្នុងការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹត លោក អេង សុត បានរកឃើញថា រឿងនេះកើតនៅក្នុងរាជ្យព្រះបរមិន្ទរាជា ដែលមានរាជធានីនៅលង្វែក ហើយសោយរាជ្យពីឆ្នាំ១៥៦៨ ដល់១៥៧៦។ ឯកសារដដែលបានកត់ទុកថា នៅពេលដឹងថា ចាញ់បោកម្តាយហើយ នាងទាវក៏ធ្វើសំបុត្រមួយទៅហៅទុំពីលង្វែកមក ចុះថ្ងៃ១កើត ខែផល្គុន ឆ្នាំមមែ ត្រីស័ក ព.ស.២១១៥ ត្រូវនឹងគ.ស.១៥៧២។ ត្រង់នេះបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា រឿងអាចមានដំណាលតាំងពីសម័យលង្វែកមក ប៉ុន្តែទាល់តែពេលក្រោយឆ្ងាយមកទៀត ទើបមានអ្នកសរសេរទុកលើសាស្ត្រាស្លឹករឹត។ នៅឆ្នាំ១៨៥៧ ឧកញ៉ាំសន្ធរវោហារម៉ុកបានចារជាកាព្យពាក្យ៧ ប្រកបដោយសិល្ប៍និពន្ធយ៉ាងល្អ គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ព្រោះលោកចេះរើសពាក្យដែលមានន័យចំ និងត្រឹមត្រូវ ដូចនេះហើយបានជារឿងរបស់លោកមានទំហំខ្លី ប៉ុន្តែមានន័យគ្រប់គ្រាន់ ទស្សនៈវណ្ណៈ និងប្រជាជនច្បាស់លាស់ ដែលនាំឲ្យលោកបង្ហាញ់លក្ខណៈតួបានជាក់លាក់ និងរូបី។ ប៉ុន្តែគួរឲ្យស្តាយ ព្រោះរឿងទុំទាវស្នាដៃឧកញ៉ាំសន្ធរម៉ុក បានត្រូវបាត់ផ្នែកខាងចុង រកមិនឃើញតាំងពីមុនឆ្នាំ១៩៧០មកម៉្លេះ គឺបាត់ត្រង់វគ្គ «ព្រះបាទរាមាដាក់ទោសលើអរជូន»។ បន្ទាប់មកទៀត ភិក្ខុសោមក៏លើកយករឿងនេះ មកសរសេរឡើងវិញ នៅឆ្នាំ១៩១៥។ ដូចសេចក្តីក្នុងអារម្ភកថាបានបញ្ជាក់ស្រាប់ ហើយនៅឆ្នាំ១៩៤២ ឧកញ៉ានូកន ក៏សរសេរបានមួយបែបទៀត ដោយដាក់ចំណងជើងថា «ទាវឯង»។
តាមការស្រាវជ្រាវ ផ្ទឹមស្នាដៃសន្ធរវោហារម៉ុក និងភិក្ខុសោម យើងឃើញថា ភិក្ខុសោមមិនមែនសរសេររឿងនេះឡើង ដោយយករឿងដំណាលជាគោលទេ តែលោកបែរជានិពន្ធ ដោយឈានចេញពីស្នាដៃរបស់សន្ធរម៉ុកទៅវិញ ពីព្រោះក្នុងស្នាដៃរបស់លោក មានសេចក្តីមួយចំនួនធំដូចគ្នាបេះបិទ ទាំងន័យ ទាំងពាក្យពេចន៍ ទៅនឹងអត្ថបទរបស់សន្ធរម៉ុក។ ឧទាហរណ៍៖ វគ្គឆ្លើយឆ្លងគ្នារវាងទុំ និងទាវ។ ហើយក្នុងឃ្លាមួយចំនួនធំ មានខុសពាក្យគ្នាតែមួយ ឬពីរម៉ាត់៖
ភិក្ខុសោម
កាលនោះល្បីឈ្មោះបណ្ឌិតទុំ នៅខេត្តត្បូងឃ្មុំប្រុះប្រាជ្ញប្រាយ ចេះច្រៀងឆ្លាស់រឿងសុះសព្វសាយ ក្នុងដែនដីអាយប្រៀបពុំបាន។ មួយទៀតនាមឈ្មោះបណ្ឌិតពេជ្រ ជាស្រេចចេះភ្លេងល្បែងប៉ុន្មាន ឮល្បីឈ្មោះអ្នកទាំងពីរប្រាណ ក្សត្រក្សាន្តទ្រង់មានរាជបញ្ជា។
សន្ធរម៉ុក
កាលនោះល្បីឈ្មោះថាម៉ឺនទុំ នៅខេត្តត្បូងឃ្មុំប្រុះប្រាជ្ញប្រាយ ចេះច្រៀងដឹងរឿងរ៉ាវផងទាំងឡាយ ក្នុងដែនដីអាយប្រៀបពុំបាន។ មានឈ្មោះពេជ្រក៏យ៉ាងឯង តែប៉ែកខាងភ្លេងពន់ប្រមាណ ល្បីឈ្មោះសាយសុះទាំងពីរប្រាណ ក្សត្រក្សាន្តសេ្តចមានរាជឱង្ការ។
តែក៏មានវគ្គខ្លះកាត់ចោល ហើយបន្ថែមថ្មីទៀតជាច្រើន ដែលនាំឲ្យយើងឃើញថា ភិក្ខុសោមមានទស្សនៈខ្លះជ្រលិះ ឬខុសគ្នាស្រឡះពីសន្ធរម៉ុក។
នៅមានបញ្ហាមួយដែលយើងគួរពិចារណាបញ្ជាក់បន្ថែម។ ក្នុងដំណើររឿងទុំទាវ អ្នកនិពន្ធបានបញ្ជាក់ច្បាស់ថា ស្តេចសោយរាជ្យនៅសម័យកើតឡើងនោះ មាននាមថាព្រះរាមាជើងព្រៃ តាំងរាជធានីនៅលង្វែក។ តាមពិតឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រនានា បានឲ្យដឹងថា ព្រះបាទរាមាជើងព្រៃមិនមានរាជធានីនៅលង្វែកទេ។ ព្រះអង្គតាំងរាជធានីនៅស្រីសន្ធរ ហើយសោយរាជ្យបានតែបីឆ្នាំ គឺពីឆ្នាំ១៥៩៤ ដល់១៥៩៦។ ក្នុងពេល៣ឆ្នាំនេះ ពីរឆ្នាំដំបូងជាសម័យវឹកវរ ជ្រួលច្របល់ជាខ្លាំង ព្រោះព្រះអង្គត្រូវដើរកេណ្ឌពលនៅតាមខេត្តនានា ដើម្បីដេញទ័ពសៀម ដែលកាន់កាប់រាជធានីបន្ទាយលង្វែក។ ពេលដេញកំចាត់ទ័ពសៀមពីបន្ទាយលង្វែកបានហើយ(១៥៩៥) រាជ្យស្តេចអង្គនេះ បានស្គាល់សន្តិភាពតែមួយឆ្នាំគត់ ដោយនៅឆ្នាំ១៥៩៦ ស្តេចក៏ត្រូវជនជាតព័រទុគេ (ឈ្មោះ ឌីយេគោបេឡាសូ) និងអេស្ប៉ាញ៉ុល (ឈ្មោះ ប្លាស់រីស) ធ្វើគុតដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ក្នុងពេលប្រយុទ្ធនារាត្រីមួយ។
ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំនេះ ស្តេចពុំអាចមានឱកាសចូលប្រលូកក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ទុំទាវបានទេ។ ម៉្យាងទៀត លក្ខណៈព្រះបាទរាមាជើងព្រៃ ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ក៏ខុសពីលក្ខណៈតួអង្គក្នុងរឿងដែរ ព្រោះក្នុងតថភាព ព្រះបាទរាមាជើងព្រៃ ពុំមែនជាអ្នកគោរព ហើយចេះលះបង់តាមការទូន្មានប្រៀនប្រដៅនៃពុទ្ធោវាទ ដូចតួអង្គស្តេចក្នុងរឿងទេ។ ដូចនេះ យើងយល់ថា រឿងនិទានទុំទាវប្រហែលកើតឡើងមុនរាជព្រះរាមាជើងព្រៃ ដូចព្រះរាជពង្សាវតារសាស្ត្រាស្លឹករឹតបានកត់ទុកនោះពិតមែន។ បើតាមដំណើរនេះ ពិតជាសមស្របតាមទីកន្លែង(លង្វែក) ហើយលក្ខណៈតួព្រះរាជាអាចចុះសម្រុងគ្នាបាន។ ស្តេចក្នុងរឿងទុំទាវ ហាក់ដូចជាតួអង្គបន្ទាប់បន្សំ ប៉ុន្តែតាមពិតលក្ខណៈតួអង្គនេះ សំខាន់ណាស់ ព្រោះថាសេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់តួអង្គនេះ មានឥទ្ធិពលអាចបង្វែរទិសដំណើររឿងទាំងមូលបាន៕
_____________________
ប្រភព៖ អត្ថបទនេះដកស្រង់ពីសៀវភៅ «បទអត្ថាធិប្បាយរឿង ទុំ ទាវ» បោះពុម្ពផ្សាយដោយ គ្រឹះស្ថានបោះពុម្ពផ្សាយ អប់រំ ក្នុងសម័យរដ្ឋកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៨៩។ អ្នកនិពន្ធ៖ សមមិត្តនារី យិន វ៉ាន់ថា។ អ្នករៀបរៀង៖ សមមិត្ត លី សុមុនី និងសមមិត្ត ប្រាក់ ព្រុំ។ អ្នករចនាក្រប៖ សមមិត្ត ប៉ាន់ ត្រា។ (អរគុណចាបតូចដែលបានប្រាប់អំពីប្រភពសៀវភៅ)
By: wereadkhmer
This is dummy text. It is not meant to be read. Accordingly, it is difficult to figure out when to end it. But then, this is dummy text. It is not meant to be read. Period.
ConversionConversion EmoticonEmoticon